«Талапкер» жас зияткерлер мектебінің
5-6 сынып оқушыларына арналған жаратылыстану пәні бойынша
І кезең тапсырмалары
1-тапсырма
А БЛОГЫ: «Фотосинтез» мәтініне ұсынылған тізімнен (мәлімет үшін сөздер) жіберілген терминдерді қойыңдар, ол үшін цифрлік белгілерді пайдаланыңдар. Мәтінге таңдалған жауаптар сөздерін қойып, кейін пайда болған терминдер бірізділігін (мәтін бойынша) төменде келтірілген кестеге (жауаптар бланкі) енгізіңдер.
--------(1)? — күн сәулесі әсерінен көмірқышқыл газы мен судан органикалық заттардың синтезделуі. Фотосинтезге жарықты ұстап және оның энергиясын органикалық зат синтезіне пайдалануға мүмкіндік жасайтын арнайы пигменттер — -----------(2)? бар ағзалар қабылетті. Бұларға кейбір бактериялар (мысалы, цианобактериялар), протисталар (эвглена, хламидомонада және т.б.) және өсімдіктер жатады. Протисталар мен өсімдіктерде хлорофилл арнайы органоид -------(3)? Орналасқан. Фотосинтез нәтижесінде өсімдік -------(4)? пен судан глюкоза қантын алады. Бұл қантты -----------(5)? көзі (жасушалық тыныс алу кезінде «жағу» арқылы) ретінде пайдалануға болады. Құрылыс материалы ретінде де пайдалануға болады: мысалы, одан целлюлоза полимерін жасауға болады, одан өсімдіктердің жасушалық қабырғасы құрылады. Глюкозаның келесі полимері – нәруыз (крахмал) - өсімдіктерде қор ретінде жиналады (нәруыздан кейін глюкозаны алуға болады). Азот пен күкірті бар минералды тұздардан мен глюкозадан аминқышқылдар, ал соңғыларынан ақуыздар түзіледі.
-------------(6)? жалпы теңдеуі:
6CO2+6H2O=C6H12O6+6O2
(көмірқышқыл г су) (глюкоза)(оттегі)
газ)
2-тапсыма.
А БЛОГЫ:
1:Нақты деген жалпылаушы түсініктерді теріп алыңдар.
-
Күкірт, мырыш, азот, сутегі –
-
Азот, сутегі, оттегі, көміртегі –
-
Су, ас тұзы, хлорлы кальций –
-
Ақуыздар, майлар, көмірсулар, нуклеин қышқылдары –
-
Нәруыз, гликоген, жасунық –
-
Шаш, жүн, қауырсын–
-
Майлар, нәруыз, гликоген –
2. Қайсысы артық және неге?
-
Азот, оттегі, көміртегі,сутегі.
-
Су, оттегі, сутегі, көміртегі.
-
Ақуыздар, минералды тұздер, нәруыз, көмірсулар, майлар.
-
Гликоген, гемоглобин, хитин, нәруыз.
3. Түсініктерді логикалық бірізділікте, жалпыдан бастап орналастырыңдар.
-Ақуыз, заттар, гемоглобин, органикалық заттар.
-Сахароза, органикалық заттар, көмірсулар, заттар.
-Минералды тұздар, заттар, кальций карбонаты (бор), бейорганикалық заттар.
4. Берілген мысалдардағы теңдеуді аяқтаңдар.
-
Оттегі / элемент = май / …..
-
Ақуыз / гемоглобин = көмірсулар / …..
-
Өсімдіктер / нәруыз = жануарлар/ …..
-
Суықтан қорғану / майлар = микробтардан қорғану / …..
5. Жұмбақтарды шешіп, оларды түсіндіріңдер.
-
Мүйізде – берік, қанда – қызыл, ал жыланда улы болуы мүмкін..
-
Жасушада олар болмаса, баламыз ұқсамас ата-анаға.
-
Аш болсаң қуат аларсың, шөліңді де қандырар, суықтан да қорғайды.
-
Бұл жіптер жиырылса, бұлшықет те қозғалар.
-
жүйке импульсын өткізер, сүйекті де күшейтер.
В БЛОГЫ:
Қай тұжырымдар дұрыс?
-
Барлық тірі ағзалардың химиялық құрамы ұқсас.
-
Оттегі, көміртегі, азот, сутегі – тірі табиғаттағы жиі кездесетін элементтер.
-
Оттегі, көміртегі, азот, сутегі – тірі табиғатқа ғана тән элементтер.
-
Ақуыздар – энергияның негізгі көзі.
-
Көмірсулар тұқымқуалау ақпаратын тасымалдаушылар болып табылады.
-
Глюкоза, гликоген, сахароза, жасунық, нәруыз – көмірсулар әртүрлігі.
-
Су – жақсы еріткіш.
-
Көмірсулар тірек қызметін ғана атқарады.
-
Майлар энергияның қор көзі болып табылады.
-
Нуклеин қышқылдары тұқымқуалау белгілерін сақтау және тасымалдау қызметін атқарады.
Қысқаша жауап беріңдер:
1 – бұл қышқылдар тұқымқуалау белгілерін сақтау және тасымалдауға жауап береді
2 – бұл заттар тек тірі ағзаларда болады
3 – су және минералды тұздар - ….. заттар
4 – кең таралған бейорганикалық зат, жақсы еріткіш
5 – энергияның негізгі көзі
6 – жасушаның құрылыс материалы
7 – бұл тұздар жасуша салмағының 1 % құрайды
8 – ағзаға жылуды жоғалтпауды қамтамасыз етеді
Ұпайлардың максималды саны – 10.
3-тапсырма.
Айран мен ацидофилин – сүтқышқылды тағам екені белгілі. Микроскоп арқылы айранды ацидофилиннен қалай ажыратуға болады?
Ұпайлардың максималды саны – 10.
4-тапсырма.
Тестілеу тапсырмалары
1. Аталған ғалымдардың қайсысы биосфера туралы ілімді қалыптастырды?
А) Владимир Николаевич Сукачев
Б) Владимир Иванович Вернадский
В) Карл Линней
Г) Николай Алексеевич Северцов
2. Мүктерді зерттейтін ботаника бөлімі:
А) Бриология
Б) Лихенология
В) Птеридология
Г) Альгология
3. Толық қалыптасқан ядросы жоқ жасуша ... бар:
А) Бактерияларда
Б) Өсімдіктерде
В) Саңырауқұлақтарда
Г) Жануарларда
4. Бейорганикалық заттардан органикалық заттардың түзілуі ... үдерісі нәтижесінде жүреді:
А) Тыныс алу
Б) Затттар тасымалдануы
В) Фотосинтез
Г) Топырақтан заттарды сіңіру.
5. Тірі табиғаттың барлық патшалықтары ағзаларынан вирустар ... ерекшеленеді:
А) Жасушалық құрылысы болмауымен
Б) Ядросы жоқ бір жасуша
В) Ядросы бар бір жасуша
Г) Бұл спора
6. Дайын органикалық заттармен қоректенетін және денесі гифтерден тұратын ағзалар – бұл:
А) Жануарлар
Б) Саңырауқұлақтар
В) Өсімдіктер
Г) Қыналар
7. Өлі табиғат факторлары:
А) Қыналар, мүктер
Б) Саңырауқұлақтар, бактериялар
В) Су, ауа, жарық
Г) Біржасушалы өсімдіктер мен жануарлар.
8. Органикалық дүние бірлігінің дәлелі:
А) Ағзалардың ортамен байланысы
Б) Ағзалардың тіршілік ету ортасына бейімделуі
В) Тірі табиғаттың түрлі патшалықтары ағзаларының жасушалары құрылысы мен тіршілік әрекетінің ұқсастығы
Г) Ағзадағы жасушалардың өзара байланысы
9. Тек тірі ағзаларға тән:
А) Салмақтың түсуі
Б) Реңнің өзгеруі
В) Тыныс алу
Г) Ортамен өзара байланыс
10. Саңырауқұлақтардың қоректенуі:
А) Жарықта органикалық заттарды түзу арқылы
Б) Дайын органикалық заттармен
В) Тірі ағзалардың органикалық заттарымен
Г) Азық-түліктерде қоныстану арқылы
Ұпайлардың максималды саны – 10.
5-тапсырма.
Ағылшын ғалымдары шырылдауық щегірткені (сверчок) жақсы термометр деп тұжырымдайды. Оның ауа температурасының хабарлайтынын қалай білуге болады?
6-тапсырма *.
-
- Тапсырманы қалауларың бойынша орындауға болады, бірақ оған да ұпайлар беріледі.
VARIANT 1
-
Biology is the study of …………………………
-
plants B. animals C. life D. fungi E. viruses
-
Which of the following studies the animals?
-
Embryology B. Microbiology C. Mycology D. Botany E. Zoology
-
Which of the following studies the fungi?
-
Embryology B. Microbiology C. Mycology D. Botany E. Zoology
4) Which one of the following is not a characteristic of all living things?
A. flying B. growth C. death D. need food E. reproduction
-
Which is the control center of cell?
-
Nucleus B. cytoplasm C. Cell membrane
-
Multicellular organism__________________
-
consist of many cells B. produce their own food C. eat others D. consist of only one cell E. contain nucleus
7) Autotrophs _____________
A. consist of many cells B. produce their own food C. eat others D. consist of only one cell E. contain nucleus
8) _______have not ability to move
A. Bacteria B. Animals C. Protists D. Viruses
9) Which of the following is present in virus?
A. mitochondria B. ribosome C. microtubules D. cytoplasm E. protein coat
10) A living organism that decompose dead animals and plants remains is__________?
A. symbiotic B. parasitic C. saprophytic
11) Amoeba and green euglena belong to kingdom ____________?
A. Monera B. Protista C. Fungi D. Plants E. Animals
12) Which is the name given to fungi and blue-green algae that live together?
A. yeast B. mushrooms C. lichens D. protists
13) Plants which complete their life cycle in one year, known as ________________?
-
woody B. annuals C. biennials D. perennials
14) Which type of plants vascular tissue transport organic food (glucose, sugar) bi-directionally upward and downward?
A.leaf B. root C. xylem vessels D. phloem vessels E. flower
-
Which one of the following is a regulatory system?
-
nervous system B. circulatory system C. digestive system D. excretory system E. locomotive system
-
Which of the following structures belongs to the nervous system?
-
brain B. muscle C. bone D. liver E. heart
-
Humans have _____ senses
A. 4 B. 5 C. 6 D. 8 E. 9
-
High nervous activity (thinking, memory, conscious) take place in ___________________?
A. cerebrum B. cerebellum C. Peripheral nervous system D. spinal cord E. none of the above
19) Which type of receptors are found in the tongue?
A. photoreceptors B. chemoreceptors C. mechanoreceptors
20)Blood cells which transport Oxygen (O2) and remove Carbon dioxide (CO2) is ___________?
-
Plasma B. erythrocytes (red blood cells) C. leukocytes (white blood cells) D. thrombocytes
Достарыңызбен бөлісу: |