Лишайник Яшаш муҳити
Ўзига хос
хусусиятлари
Шаҳарда
учрамаслигининг
сабаби
2-топшириқ (2-даража)
Сиз кичик гуруҳ иштирокчилари билан қуйидаги Кейс топшириғини
таҳлил қилинг.
Ўрмонларда қирққулоқлар жуда кўп учрайди. Қирққулоқларнинг
аҳамиятини англаган ҳолда ўрмончилар уларга шароит яратиш мақсадида
бошқа дарахтларни кесиб ташладилар, унинг натижасида қирққулоқлар
қирилиб кетди. Мазкур ҳолатнинг сабабини аниқланг ва жавобингизни 1-
жадвалда ифодаланг.
1-жадвал
Қирққулоқ
Яшаш муҳити
Ўзига
хос
хусусиятлари
Қирилиб кетишининг
сабаби
218
Биологик таълим жараёнини кейс технологияси асосида ташкил этиш
босқичлари
Кейс стади қуйидаги босқич асосида ташкил этилади:
I – босқич. Талабалардан тенг сонли кичик гуруҳларни шакллантириш.
II. – босқич. Кичик гуруҳларга муайян жараённи ўрганиш мақсадида
шакллантирилган муаммоли саволлардан иборат бўлган ўқув топшириқларини
тарқатиш ва уларни топшириқнинг дидактик мақсади билан таништириш.
III. – босқич. Талабаларнинг билиш фаолиятини ўқув муаммоларини ҳал
этишга йўналтириш.
IV – босқич. Талабаларнинг муаммоли вазиятларни ҳал этиш бўйича
ахборотларини тинглаш.
V – босқич. Кичик гуруҳлар ўртасида ўқув баҳси ва мунозара ўтказиш
VI – босқич. Умумий хулоса ясаш.
Биологик таълим жараёнини
кейс технологияси асосида ташкил
этиш босқичлари
Ўқитувчининг кириш сўзи. Кейс қоидалари билан
таништириш
Талабаларни кичик гуруҳларга ажратиш
Кичик гуруҳ ишини ташкил этиш. Кичик
консультантни тайинлаш.
Кичик гуруҳлар томонидан тақдимот тайёрлаш
Кичик гуруҳлар ўртасида ўқув баҳси-мунозарани
ташкил этиш.
Ўқитувчининг хулосаси, якунловчи сўзи.
Кичик гуруҳлар ишини баҳолаш Талабаларни
рағбатлантириш.
219
“Кейс стади” қўлланилганда талабалар аввал ўзлаштирган билимларини
янги вазиятларда қўллаб, билимларини кенгайтиради, чуқурлаштиради, ақлий
фаолият усулларини эгаллайди, шахс сифатида ақлий ривожланиши ва касбий
тайёргарлиги ортади.
Талабаларнинг билиш фаолиятининг бу тарзда ташкил этилиши уларда
ижодий фаолиятни таркиб топтиришга имкон яратади.
Дастур мазмунидаги фақат фактик материалларни ўрганиш назарда
тутилган мавзуларда инсертдан фойдаланиш тавсия этилади.
Инсерт – локал даражадаги педагогик технология бўлиб, талабалар
томонидан ўқув материалидаги асосий ғоя ва фактик материалларни англашига
замин яратиш мақсадида қўлланилади.
Талабаларни инсерт ёрдамида ишлаш кўникмаларини ривожлантириш
учун уларга ўрганиладиган ўқув материаллари ва махсус жадвал тарқатилади.
Талабалар ҳар бир абзацни ўрганиб чиқиб, махсус жадвалга муайян символлар
ёрдамида белгилаш тавсия этилади.
Агар абзацда берилган маълумот шу кунгача ўзлаштирган билимларига
мос келса, “Биламан” – В, агар маълумотлар тушунарли ва янги бўлса, у ҳолда
“Маъқуллайман” +, агар маълумотлар талабалар ўзлаштирган билимларига мос
келмаса, у ҳолда “Ўрганиш лозим”-, талабалар ўқув материалларини
ўзлаштиришда қийинчилик ҳис этса, у ҳолда “Тушунмадим” -? белгисини
қўяди.
Инсертда фойдаланиладиган махсус жадвал
Абзацлар №
“Биламан” – В
“Маъқуллайман”
+
“Ўрганиш
лозим”-
“Тушунмадим” -?
1.
2.
3.
4 ва ҳ.к.
Таълим-тарбия жараёнида Инсертдан фойдаланишда қуйидаги талабларга
амал қилиниши:
Талабалар кичик гуруҳга ажаратилади, лекин инсерт воситасида дастлаб
ҳар бир талаба якка тартибда ишлайди ва жадвални тўлдириши, гуруҳ аъзолари
белгиланган муддатда ишлашни якунлаганларидан сўнг, фикрларини
таққослаши;
220
Ўқув баҳси орқали кичик гуруҳ аъзоларининг жадвалдаги
белгиларининг бир хил бўлишини таъминлаш, яъни жадвалдаги кейинги икки
устуни бўйича бир хилликка эришиш;
Ўқитувчи ўқув материали асосида тузилган савол-топшириқлари ва
кичик гуруҳ аъзоларининг жадвалдаги белгилари асосида ўқув баҳсини ташкил
этиши лозим.
Инсерт билан ишлашнинг афзаллик томони аввал кичик гуруҳ аъзолари
ўртасида, сўнг кичик гуруҳлар билан ўзаро ўқув баҳси ўтказилиши, баҳсда
талабалар томонидан йўл қўйилган камчиликларни тўлдириш, билимидаги
бўшлиқларни тўлдириш юзасидан ўқитувчи томонидан берилган ахборот
таълим самарадорлигига хизмат қилади.
221
VI. МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ МАВЗУЛАРИ
Мустақил ишни ташкил этишнинг шакли ва мазмуни
Тингловчи мустақил ишни муайян модулни хусусиятларини ҳисобга олган
холда қуйидаги шакллардан фойдаланиб тайёрлаши тавсия этилади:
- меъёрий хужжатлардан, ўқув ва илмий адабиётлардан фойдаланиш
асосида модул мавзуларини ўрганиш;
- тарқатма материаллар бўйича маърузалар қисмини ўзлаштириш;
- автоматлаштирилган ўргатувчи ва назорат қилувчи дастурлар билан
ишлаш;
- махсус адабиётлар бўйича модул бўлимлари ёки мавзулари устида
ишлаш;
-тингловчининг касбий фаолияти билан боғлиқ бўлган модул бўлимлари
ва мавзуларни чуқур ўрганиш.
Мустақил таълим мавзулари
1. Локал технологияларнинг ўзига хос хусусиятларини аниқлаш.
2. Мавзу мазмунига боғлиқ ҳолда локал технологияларни танлаш
принциплари.
3. Локал технология асосида машғулот ишланмасини лойиҳалаш
4. Ўқитадиган фанингиз тақвим-режасини таҳлил қилинг. Қайси
мавзуларни ўрганишда локал технологиялардан фойдаланиш дидактик
мақсадларга мос келишини белгиланг.
5. Танлаган мавзунгизни мазмунан таҳлил қилинг. Мазмундаги қонунлар,
тушунча ва атамаларнинг талабалар томонидан ўзлаштиришдаги қийинчилик
даражасини белгиланг.
6. Ўрганиладиган мавзунинг мазмунини ёритиш имконини берадиган
тақдимот материалларини тайёрланг, бунда ахборот технологияларининг барча
имкониятларидан фойдаланишга ҳаракат қилинг.
222
7. Ўқитадиган фанингиз тақвим-режаси асосида мавзуларни ўрганишда
локал технологиялардан фойдаланиш йўлларини белгиланг.
8. Мавзунинг дидактик мақсадларга мос ҳолда локал технологиялардан
фойдаланиш юзасидан тарқатма материаллар тайёрланг.
9. Биологияни ўқитишда хусусий методик даражада фойдаланиладиган
технологияларнинг ўзига хос хусусиятларини аниқлаш.
10. Мавзу мазмунига боғлиқ ҳолда хусусий методик даражадаги
технологияларни танлаш принциплари.
11. Хусусий методик даражадаги технологиялар асосида машғулот
ишланмасини лойиҳалаш
12.Мавзу давомида талабалар зиммасига юкланадиган ўқув мақсадларини
Блум таксономияси бўйича шакллантиринг.
13.Талабалар томонидан ўқув мақсадларига эришилганлик даражасини
аниқлаш учун назорат топшириқларини тайёрланг.
14.Мавзу мазмунини таҳлил қилинг ва белгиланган таълим технологияси
талаблари асосида қайта ишланг.
15.Таълим технологияси талаблари асосида талабаларга мўлжалланган
ўқув топшириқларини тузинг.
16.Машғулот ишланмасида локал ва хусусий методик даражадаги
инновацион технологияларини уйғунлаштириш йўлларини белгиланг.
17.Машғулот давомида вақтдан унумли фойдаланишга эътибор қаратинг
ва вақт балансини тузинг.
18.Машғулотнинг технологик ҳаритасини тузинг.
223
VII. ГЛОССАРИЙ
Термин
Ўзбек тилидаги шарҳи
Инглиз тилидаги шарҳи
ERASMUS
(European
Community
Action Scheme for mobility
of
University
students)
TEMPUS
ва
бошқа
дастурлари асосида чет
элларда
таҳсил
олиш
имкониятига
эга
бўладилар.
(European Community
Action Scheme for
Mobility of University
students) on the basis of
the TEMPUS and other
programs will have the
opportunity to study
abroad.
Билим
ҳақиқий борлиқ умумий
аксини топади. Талабалар
ҳодиса, воқеа, қонуниятлар
тўғрисидаги
маълумотларни
ўрганадилар ва у уларнинг
ютуғи бўлади.
really being reflected in the
total. Student events, learn
information about the laws
and their achievement.
Болонья
декларацияси
2001 йилда 29 та Европа
давлатлари
таълим
вазирлари
томонидан
Болонья декларациясининг
имзоланиши.
Европа
таълим
ҳудудини
яратилиши.
Болонья
декларациясига
кўра
дипломларнинг ўзаро тан
олиниши, яъни ўқитиш
натижаларини
якуний
кўрсаткичларнинг
ўзаро
тан олиниш муддати – 2010
йил деб белгиланган эди.
In 2001, 29 countries of the
European education
ministers signed the
Bologna Declaration. The
creation of the European
education area. Mutual
recognition of diploma
according to the Bologna
Declaration, the mutual
recognition of the final
results of the training
indicators for the period of
2010 respectively.
Вазият
(ситуация)
(кейинги
лотинчадаги
situation
-
аҳвол) – муайян вазият,
аҳволни ҳосил қиладиган
шарт-шароитлар
ва
ҳолатлар уюшмаси.
(Situato) (the situation in
Latin - the situation) -
specific situation, the
situation creates the
conditions and
circumstances of the
Association.
224
Вебинар усули
дарс
семинар
ёки
конференция
Интернет
орқали бир вақтда ҳозир
бўлган талабалар билан
аудио видео (ва аввалги
постларда санаб ўтилган
кўплаб
интерактив
имкониятлар) билан жонли
олиб борилиши.
Courses, seminars or
conferences with the
students present at the time
audio and video over the
Internet (and mentioned in
previous posts, many
interactive options) to live.
Дастурлашти
рил
ган таълим
бериш
Дастурлаштирилган
таълим бериш асосини,
тартибга
келтирилган
топшириқларни
намоён
қилувчи, ўргатуви дастур
ташкил этади. У бутун
ўқитиш
жараёнини
бошқаради.
Learning the basic tasks,
the training program. It
manages the entire learning
process.
Касб
бу меҳнат фаолиятининг
барқарор тури бўлиб, у
нафақат аниқ билим ва
кўникмаларни
бўлишини
талаб қилмай, балки бир хил
бўлган
умум
касбий
билимларни ҳам бўлишини
талаб қилади
This type of stable activity,
it not only does not require
specific knowledge and
skills, but also requires the
same general professional
knowledge
Кейс-стади
(инглизча сase - тўплам,
аниқ вазият, stadi -таълим)
кейсда баён қилинган ва
таълим
олувчиларни
муаммони ифодалаш ҳамда
унинг мақсадга мувофиқ
тарздаги
ечими
вариантларини
излашга
йўналтирадиган аниқ реал
ёки
сунъий
равишда
яратилган
вазиятнинг
муаммоли-вазиятли таҳлил
этилишига асосланадиган
таълим методидир.
(English Chassis kit, clear
the situation, study the
field), Casey explained and
trained the way of solving
the problem formulation
and the purpose of his
options Search Ref
concrete situation, real or
artificially created
problem-based analysis of
the situation of the
teaching methods.
225
Концепция
умумий ғоя ёки бирор-
нарса тўғрисида тасаввур,
тушунча, фикрлар тизими.
The general idea, or think
about something, the
concept and ideas.
Кредит
Host
университетида
(қабул
қиладиган
университет)
муваффақиятли
ўтилган
барча
фанлар
Post
–
университетда ( талабани
бошқа ОТМга жўнатган
университет)
ҳисобга
олиниши зарур.
Host University (the
university) has successfully
passed all the subjects of
post - university (university
students sent OTMG)
should be taken into
account.
Кредит
шартли
синов
бирлигибўлиб, талабанинг
ўқув фанининг маълум бир
қисмини
ўтганлиги
ҳақидаги маълумот беради.
Ҳар бир ўқув фанига
маълум миқдордаги кредит
бирликлари
ажратилади.
Кредит бирликлари сони
талабаларнинг
меҳнат
сарфига
мос
ҳолда
белгиланади
Conditional test unit,
students study science in a
specific part of the report
to the information. Each
school science allocate a
certain number of credit
units. Credit is determined
by the number of units
according to the students'
labor costs.
Кўникма
эгаллаган
билимлар
асосида
ўзгарувчан
шароитларда
бирорта
фаолиятни амалга ошириш
қобилияти.
based on knowledge of
changing conditions, the
ability to carry out any
activities.
Малакалар
бу, кўп марта такрорлаш
натижасидаги
машинал
(беихтиёрий),
ҳаракатлардир.
This is repeated several
times (involuntary), action
Модератор
Қабул қилинган қоидаларга
амал қилиш текширади,
талабаларнинг
мустақил
фикрлаш
ва
ишлаш
қобилиятларни
Checks the validity of the
regulations adopted in the
development of students'
independent thinking and
processing skills,
226
ривожлантириш,
билиш
фаолятини
фаоллаштиришга
ёрдам
беради.
Маълумотни,
семинарни, тренинглар ва
давра
суҳбатларини
бошқаради,
фикрларни
умумлаштиради.
knowledge, help to boost
activity. Information,
seminars, workshops and
panel discussions, provide
generalizes.
Модулли
ўқитиш
ўқитишнинг
истиқболли
тизимларидан
бири
ҳисобланади,
чунки
у
таълим
олувчиларнинг
билим имкониятларини ва
ижодий
қобилиятларини
ривожлантириш тизимига
энг яхши мослашгандир.
Because it is one of the
promising systems of
education in educational
opportunities for recipients
of knowledge and creative
skills development system
is the best fit.
Муаммоли
вазият
Мазкур
ҳолда
вазият
субъектининг
ҳозирги
вақтда ёки келгусидаги
мақсадларга
эришишига
хавф
соладиган
вазият
тушунилади.
Currently the subject of the
situation in this case
understood the situation or
endanger the future to
achieve the objectives.
Муаммоли
таълим
муаммони ҳал этиш ғояси
ётувчи,
яхлит
тизим.Муаммоли ўқитиш
ҳам амалий, ҳам назарий-
билиш
хусусиятидаги
муаммоли вазиятларни ҳал
этиш
орқали
янги
билимларни
эгаллашга
асосланган.
That underlie the idea of
solving the problem, a
holistic training
tizim.Muammoli both
practical and theoretical
know-featured solution to
problematic situations
based on new knowledge.
Рақобатбардо
ш мутахассис
бу биринчидан, ўзининг
қобилиятларини
ривожланганлиги, касбий
чуқур
билимлилиги,
шахсий
ва
фуқаровий
сифатларини
шаклланганлиги,
иккинчидан шахсий ва
This, first of all, his ability,
professional deep
knowledge of personal and
civil formulated, and
secondly to provide
individual and family
welfare, product ratings,
such as the employer's
227
оилавий
фаровонликни
таъминлашга
имкон
берувчи, маҳсулотга яхши
баҳо берувчидек таклиф
қила олиш каби касбий
фаолиятга
юқори
даражадаги
тайёргарликдир.
ability to offer high level of
professional training.
Ривожлантир
увчи вазифа
ўқитиш
жараёнида
шахснинг ақлий, ҳиссий ва
иродавий
ривожланиши,
билишга
бўлган
интилишларини ва ижодий
фаолликни шакллантириш
ва
ривожлантиришни
таъминлашдан
иборат
бўлади.
he process of teaching a
person's mental, emotional
and of Zulayha
development, the desire to
know and to ensure the
development of creative
activity.
Ривожлантир
увчи таълим
ўқитувчининг
асосий
вазифаси
билиш
мустақиллиги
ва
қобилиятларини
ривожлантиршга
йўналтирилган,
талабаларни
ўқув
фаолиятини
ташкиллаштириш
ҳисобланади.
Aimed to improve the
ability to learn
independence and the role
of the teacher, the students'
educational activities.
Таълим олиш
бу билим, кўникма ва
малакалар
тизимини
эгаллаш жараёнидир, яъни
бунда шахснинг ижодий
фаолиятининг жиҳатлари,
дунёқараши
ва
ўзини
тутиш сифатлари ташкил
топади,ҳамда
билиш
қобилиятлари
ривожланади.
This knowledge, skills and
process skills to master the
system, which is such a
personal aspects of creative
activity, as the outlook and
behavior, in the ability to
learn and develop.
Таълим
бериш
бу ҳамкорий фаолиятни
намоён қилиб бунда касб
This cooperation activities
with respect to the
228
таълим
ўқитувчиси
талабалар
фаолиятини
ташкиллаштиради,
рағбатлантиради,
ўзгартиради ва назорат
қилади.
organization of the
professional teacher
education students,
encourage, change and
control.
Тьютор
(Tutorem-лотинча)
устоз,
мураббий
вазифасини
бажаради. Баъзи ҳолларда
маъруза ўқитувчиси билан
талаба орасидаги боғловчи
ролини
ҳам
бажаради.
Бунда маъруачи томонидан
берилган билимларни кенг
эгаллашда маслаҳатчи ва
устоз ролини бажаради.
(Tutored Latin) serves as a
mentor coach. In some
cases, the report fulfills the
role of a link between a
teacher and a student. At
the same time, by
ma'ruachi knowledge and
skills acts as an advisor and
mentor.
Ўқитиш
бу таълим олувчиларга
янги
ўқув
ахборотини
тақдим
этиш,
уни
ўзлаштиришни
ташкиллаштиришга,
кўникма ва малакаларни
шакллантиришга,
билиш
қобилиятларини
ривожлантиришга
мақсадли йўналтирилган,
мунтазамли
ташкилий
жараёндир.
trained to provide new
information, organization
skills and mastering of
skills, knowledge, abilities,
develop targeted, the
regularity of the process.
Фасилитатор (инглиз тилида .facilitator,
латинчаfacilis–енгил,
қулай)-
гуруҳлардаги
фаолият
натижасини
самарали
баҳолаш,
муаммонинг
илмий
ечимини
топишга
йўналтириш, гуруҳдаги
комуникацияни
ривожлантириш
каби
вазифаларни бажаради.
(English .facilitator
latinchafacilis lightweight,
easy) to assess results of
the working groups, such
as the development of the
group to find a solution to
the problem of scientific
and other communications
functions.
229
Эвристик
ўқитиш
ўқитувчи ўқувчилар билан
ҳамкорликда ҳал этилиши
зарур бўлган масалани
аниқлаб олиши. Ўқувчилар
эса
мустақил
равишда
таклиф этилган масалани
тадқиқ этиш жараёнида
зарурий
билимларни
ўзлаштириб оладилар ва
унинг ечими бўйича бошқа
вазиятлар
билан
таққослайди. Ўрнатилган
масалани ечиш давомида
ўқувчилар илмий билиш
методларини ўзлаштириб
тадқиқотчилик фаолиятини
олиб бориш кўникмаси
тажрибасини эгаллайдилар.
clarify the issue needed to
be resolved in cooperation
with teachers, students.
Students and independent
research on the issue of the
proposed mastered the
necessary knowledge, and,
compared with the
resolution of the other
cases. Students know the
scientific methods to
solve'll assume the
experience of conducting
research skills.
Эдвайзер
французча
“avisen”,
“ўйламоқ” талабаларнинг
индивидуал ҳолда битирув
малакавий
иши,
курс
лойихаларини бажаришда
маслаҳатчи
ролини
бажаради.
French “avis”, “think”, the
work of students in the
individual final
qualification, of course,
acts as a consultant to
complete projects.
230
VIII. АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ
Махсус адабиётлар
1.
By Roland W. Scholz Environmental Literacy in Science and Society:
From Knowledge to Decisions. New York, USA, 2011; Cambridge University
Английский.
2.
Mijung Kim and C. H. Diong (Eds.), Biology Education for Social and
Sustainable Development, 1–4. © 2012 Sense Publishers. All rights reserved
3.
Drori, G. S., Meyer, J. W., Ramirez, F. O. & E. Schofer. (2003). Science
in the Modern World Polity : Institutionalization and Globalization. Stanford:
Stanford University. p. 103.
4.
Escaler, Margarita, Paul Teng & Mely Caballero-Anthony. 2010.
Ensuring Urban Food Security in ASEAN: Summary of the Findings of the Food
Security Expert Group Meeting held in Singapore 4–5 August, 2010. Food Security,
2(4): 407–408.
5.
Fensham, Peter J. & Harlen, Wynne (1999) School science and public
understanding of science. International Journal of Science Education, 21(7): 755–
763.
6.
Malcoln, Shirley, Cetto, A. M., Dickson, D., Gaillard, J., Schaeffer, D. &
Yves Quere. (2002). Science Education and Capacity Building for Sustainable
Development. ICSU Series on Science for Sustainable Development no. 531 p.
7.
Bioinformatics for Geneticists. Edited by Michael R. Barnes and Ian C.
Gray Copyright. 2003 John Wiley & Sons.
8.
Биология. Академик лицей ва касб ҳунар коллежлари учун дарслик.
A. Aбдукаримов, A. Ғофуров, K. Нишонбоев, Ж. Ҳамидов, Б. Тошмуҳамедов,
O. Эшонқулов. 2014. “Шарқ”.
9.
Эшонқулов O. Э., Нишонбоев К.Н., Aбдурахимов А.А., Mухамедов
Р.С., Tурдиқулова Ш. У. Ҳужайра ва ривожланиш биологияси. Aкадемик лицей
ва касб-ҳунар коллежлари учун дарслик. Toшкент Шарқ. 2011 й.
10.
Қосимов М.М., Гагельганс А.И. Биофизика. Маърузалар матни.
Тошкент, 2000 й.
231
11.
“Биотехнология асослари” фанидан маъруза матнлари. Ўзбекистон
Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Тошкент кимё-
технология институти. -Тошкент 2007.
12.
Биотехнология асослари фанидан маъруза матни. Бухоро.
С.Б.Буриев. 2003.
13.
Биотехнологиямаърузалар матни. Жиззах давлат педагогика
институти. Жиззах - 2009.
14.
Jonathan Pevsner (2013) Bioinformatics and Functional Genomics
15.
Jean-Michel Claverie Ph.D. (2011) Bioinformatics For Dummies
16.
Дурбин Р, Эдди Ш, Крог А, Митчисон Г. "Анализ биологических
последовательностей". - М.-Ижевск: НИЦ "Регулярная и хаотичная динамика",
2006. - 480 с.
17.
Бородовский М., Ёқишева С. "Задачи и решения по анализу
биологических последовательностей". - М.-Ижевск: НИЦ "Регулярная и
хаотичная динамика", 2008. - 420 с.
18.
Molecular biology of the cell / Bruce Alberts et al.-- 5th ed.
Интернет ресурслари
1.
www.medlinks.ru
2.
www.elementy.ru
3.
www.sciam.ru
4.
http://www.medical-enc.ru
5.
http://www.factruz.ru/genetic_mistery/genes_and_sicknesses.htm
6.
http://www.plasticsurgery4u.com/klinefelters_xxy/index.html
7.
http://blogs.zauda.ru/acecoll/?p=4
8.
Открытая биология» Физикон www.physicon.ru.
9.
http://md1415.agava.net/news/283/
10.
http://www.drofa.ru/files/presentations/visual/Contents/Biologiya/
Достарыңызбен бөлісу: |