Металдардың физикалық қасиеті, периодтық жүйедегі орны. Металдар табиғатта таралуы Қазақстан экономикалық картасы

Мазмұны:

• Мазмұны:

• Металдардың физикалық қасиеті, периодтық жүйедегі орны.

• Металдар табиғатта таралуы Қазақстан экономикалық картасы.

• Темір, хром ,мырыш қосылыстары.

• Металдар адам өміріндегі маңызы, тарихи табылу кезеңдері, латынша атаулары.

• Металдар қасиеттері тест, Қ. Сәтбаевтың металдар туралы еңбектері.

• Темір және оның қосылыстар және қасиеттері, алынуы .

Алтын(аурум) - жарқыраған таңғы арай түстес.

• Алтын(аурум) - жарқыраған таңғы арай түстес.

• Мыс(купрум) – Кипр аралы мысқа бай болғандықтан арал атымен аталған.

• Күміс (аргентум) – ақ түсті, жарық беруші.

• Темір (феррум) – латын тілінен аударғанда берік қамал дегенді білдіреді.

• Сынап (гидраргирум) – күмістей жылтыр сұйық, гидро деген су, аргентум деген күміс деп аударылады.

• Вольфрам (вольфрамум) – латын тілінен аударғанда қасқыр көбік.

• Платина (платинум) – латын тілінен аударғанда күміске ұқсас дегенді білдіреді.

• Бериллий (берилиум) – латын тілінен аударғанда тәтті. Конструкциялық бериллий ғарыш ісінде өте маңызды орын алады. Шойынға, болатқа қарағанда жеңіл, әрі мықты, әрі арзан.

1. Менделеев жасаған химиялық элементтердің периодтық жүйесіндегі металдардың пайыздық мөлшері.

• 1. Менделеев жасаған химиялық элементтердің периодтық жүйесіндегі металдардың пайыздық мөлшері.

• А) 90% Ә) 80% Б) 50%

• 2. Сілтілік Ме

• А) Li. Na. K.Rb. Cs. Fr. Ә) Li. Na.Ca. Mb. Al. Б) Na. K. Fr.Au. Al.

• 3. Жеңіл балқитын Ме

• А) Күміс, сынап, мыс. Ә) Сынап, цезий, галий. Б) Сынап , қорғасын, алтын.

• 4. Электр шамының қылын жасайтын, ең қиын балқитын Ме

• А) Ti. Ә)V Б) W

• 5. Негізгі топшаның Ме

• А) s.d элементтер Ә) p.d элементтер Б) s.p элементтер.

• 6.Қосымша топшаның элементтері.

• А) s.p Ә) d Б) p.d

• 7. Электр тогын ең күшті өткізетін Ме

• А) Күміс, мыс, алюминий. Ә) Мыс, титан, алюминий. Б) Күміс, алтын, хром.

• 8. Тез магниттелуге және магниттік қасиетін жоюға бейім Ме

• А) Марганец, Ә) Мыс Б) Темір.

• 9. 4 Al+ 302 - 2 Al2 O3 реакциясы бойынша 1 моль Al жанғанда неше моль Al.2 O3 түзіледі?

• А) 0,5 моль Ә) 2 моль Б) 1 моль

• 10. Қай элементке сәйкес келетің электрондық формула.

• 1s2 / 2 s 2 2 р 6 / 3 s 2 3 р 6 / 4 s 2

• А) Fr Ә) Ca В) K

1. Ә 6.Б

• 1. Ә 6.Б

• 2. А 7.А

• 3. Ә 8.Б

• 4. Б 9.А

• 5. Б 10.Ә

1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2

• 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2

Темір химиялық реакцияларда 2 немесе 3 электрон беріп, өзінің тұрақты қосылыстарында +2 және +3 тотығу дәрежелерін көрсетеді:

• Темір химиялық реакцияларда 2 немесе 3 электрон беріп, өзінің тұрақты қосылыстарында +2 және +3 тотығу дәрежелерін көрсетеді:

• Fe0 – 2e Fe2+

• Fe0 – 3e Fe3+

• Темірдің тотығу дәрежесі +6 (K2FeO4 – калий ферраты) болатын тұрақтылығы төмен қосылыстары белгілі.

Темір – табиғатта таралуы бойынша екінші металл. Оның жер қыртысындағы үлесі 5,1%. Көптеген метеориттердің құрамында темір бар, сондықтан оны ертеде “аспан” және “жұлдыз” тасы деп атаған. Жер қыртысында темір көптеген минералдар түзеді. Темірдің маңызды өнеркәсіптік кендері: қызыл теміртас (Fe2O3), магниттік теміртас (Fe3O4), пирит (FeS2). Елімізде темір кендерінің үлкен қоры Рудный темір кені бассейінінде және Орталық Қазақстанда бар. Қазіргі уақытта елімізде бірнеше жүздеген кен орындары мен кен ошақтары белгілі. Көптеген кен орындарында кендердің аз тереңдікте орналасуы оларды арзан ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді.

• Темір – табиғатта таралуы бойынша екінші металл. Оның жер қыртысындағы үлесі 5,1%. Көптеген метеориттердің құрамында темір бар, сондықтан оны ертеде “аспан” және “жұлдыз” тасы деп атаған. Жер қыртысында темір көптеген минералдар түзеді. Темірдің маңызды өнеркәсіптік кендері: қызыл теміртас (Fe2O3), магниттік теміртас (Fe3O4), пирит (FeS2). Елімізде темір кендерінің үлкен қоры Рудный темір кені бассейінінде және Орталық Қазақстанда бар. Қазіргі уақытта елімізде бірнеше жүздеген кен орындары мен кен ошақтары белгілі. Көптеген кен орындарында кендердің аз тереңдікте орналасуы оларды арзан ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді.

• Темір минералды сулардың құрамына сульфат (FeSO4) және гидрокарбонат Fe(HCO3)2 түрінде кіреді.

• Темір тұздары теңіз суларында бар, мұхит түбінде темірге бай табиғи шөгінділер кездеседі.

Қазақстанда темірдің бай қоры бар, ол Торғай темір кенді бассейнінде және Орталық Қазақстанда орналасқан. Қазіргі кезде елімізде темірдің жүздеген кен орындары мен кен жылғалары белгілі болып отыр. Көптеген кен орындарындағы кеннің жер бетіне жақын жатуы оны арзан, ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді.

• Қазақстанда темірдің бай қоры бар, ол Торғай темір кенді бассейнінде және Орталық Қазақстанда орналасқан. Қазіргі кезде елімізде темірдің жүздеген кен орындары мен кен жылғалары белгілі болып отыр. Көптеген кен орындарындағы кеннің жер бетіне жақын жатуы оны арзан, ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді.

• Темір сульфат және гидрокарбонат түрінде минералды сулардың құрамына кіреді. Темір тұздары теңіз суларында да бар, сол сияқты мұхиттардың түбінде де темірге әжептәуір бай табиғи шөгінділер кездеседі.

• Темір тірі организмдерде де болады. Ересек адамның денесінде 4-5 грамм темір бар. Оның 65%-і қандағы гемоглобиннің құрамына кіреді. Гемоглобин қанға қызыл түс береді және тыныс алу процесінде оттекті әр түрлі ұлпаларға тасымалдайды. Қанның құрамында темірдің жетіспеуі қан азаюына әкеліп, адам денсаулығын әлсіретеді.

• Байланысқан күйдегі темір көптеген тағамдық өнімдерде: қара нан, картоп, алма, өрік, қарақұмық жармасында кездеседі. Бұл өнімдерді әркім өзінің тамақтану рационына кіргізіп, қан азаюының алдын алуға тиісті.

Темірді 3 түрлі әдіспен алуға болады:

• Темірді 3 түрлі әдіспен алуға болады:

• Пирометаллургиялық әдіспен:

• оксидінен тотықсыздандыру арқылы:

• Fe2O3 + 3H2 = 2Fe + 3H2O

• соның ішінде алюминтермиялық әдіспен:

• Fe2O3 + 2Al = Al2O3 + 2Fe

• және көміртек (ІІ) оксидімен тотықсыздан-дыру арқылы:

• Fe3O4 + 4CO = 3Fe + 4CO2

Темір – жылтыр, күміс түстес ақ металл, оның тығыздығы – 7,87 г/см3. Балқу температурасы жоғары – 15390С. Темір иілімді, магниттелетін және оны жоғалтатын қасиеті бар, осыған орай техникада кеңінен қолданылады. Темірді электрмотор, электрмагнит трансформаторларының өзекшесін және микрофон мембранасын жасауға қолданылады. Іс жүзінде темірдің құймалары – шойын мен болат көбірек қолданылады.

• Темір – жылтыр, күміс түстес ақ металл, оның тығыздығы – 7,87 г/см3. Балқу температурасы жоғары – 15390С. Темір иілімді, магниттелетін және оны жоғалтатын қасиеті бар, осыған орай техникада кеңінен қолданылады. Темірді электрмотор, электрмагнит трансформаторларының өзекшесін және микрофон мембранасын жасауға қолданылады. Іс жүзінде темірдің құймалары – шойын мен болат көбірек қолданылады.

Ылғалды ауада тат түзеді:

• Ылғалды ауада тат түзеді:

• 4Fe + 2H2O + 3O2 = 4FeO(OH)

• Белсенді бейметалдар темірді тотықтырады:

• 2Fe + 3Cl2 = 2Fe3+ Cl3-

• Fe + S = FeS

• 3Fe + C = Fe3C

II. Күрделі заттармен әрекеттесуі:

• II. Күрделі заттармен әрекеттесуі:

• Қатты қыздырылған темір су буымен әрекеттеседі:

• Fe + H2O = FeO + H2

• Концентрлі азот және күкірт қышқылдарында темір енжарланады, өйткені ерімейтін қосылыстардың қорғағыш қабатшасымен қапталады.

• Сұйылтылған азот және күкірт қышқылдарымен әрекеттесіп, темір тотықсызданады:

• Fe + 4HNO3(сұйық) = Fe(NO3)3 + NO + 2H2O

• Fe + H2SO4(сұйық) = FeSO4 + H2

• Темір белсенділігі төмен металдарды олардың тұздарынан тотықсыздандырып, ығыстырып шығарады:

• Fe + CuCl2 = FeCl2 + Cu

Темір (ІІ) оксиді немесе (FeO) – негіздік оксид, оңай тотығатын қара ұнтақ, оны мына реакция бойынша алады:

• Темір (ІІ) оксиді немесе (FeO) – негіздік оксид, оңай тотығатын қара ұнтақ, оны мына реакция бойынша алады:

• Fe2O3 + CO 2FeO + CO2

• Қышқылдармен және қышқылдық оксидтермен әрекеттесіп тұз түзеді:

• FeO + 2HCl = FeCl2 + H2O

• FeO + CO2 = FeCO3

Темір (ІІІ) оксиді Fe2O3 – амфотерлі оксид, бірақ негіздік қасиеті басымдау, ең тұрақты оксид, қызыл-қоңыр түсті, минералы гематит.

• Темір (ІІІ) оксиді Fe2O3 – амфотерлі оксид, бірақ негіздік қасиеті басымдау, ең тұрақты оксид, қызыл-қоңыр түсті, минералы гематит.

• І. Алынуы: 1) 2Fe(OH)3 = Fe2O3 + 3H2O

• 2) 3Fe + 2O2 = Fe3O4

• 3) 3Fe + 4HOH = Fe3O4 + 4H2

• ІІ. Химиялық қасиеттері:

• қышқылмен Fe2O3 + 3H2SO4 = Fe2(SO4)3 + 3H2O

• қышқылдық оксидпен Fe2O3 + 3SO3 = Fe2(SO4)3

• негізбен Fe2O3 + 2NaOH = 2NaFeO2 + H2O

Темірдің ІІ және ІІІ валентті оксидтеріне екі түрлі гидроксидтері сәйкес келеді.

• Темірдің ІІ және ІІІ валентті оксидтеріне екі түрлі гидроксидтері сәйкес келеді.

• Fe (II) гидроксиді – ақ түсті, ал Fe (III) гидроксиді – қызыл-қоңыр түсті. Олар суда ерімейтін заттар.

• І. Алынуы. FeCl2 + 2NaOH = Fe(OH)2 + 2NaCl

• FeCl3 + 2NaOH = Fe(OH)3 + 3NaCl

• 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O = 4Fe(OH)3

Fe+2 және Fe+3 иондарын сары және қызыл қан тұздарының көмегімен анықтайды.

• Fe+2 және Fe+3 иондарын сары және қызыл қан тұздарының көмегімен анықтайды.

• 3FeCl2 + 2K3[Fe(CN)6] = Fe3[Fe(CN)6]2 + 6KCl

• турунбул көгі

• 4FeCl3 + 3K4[Fe(CN)6] = Fe4[Fe(CN)6]3 + 12KCl

• берлин көгі

Темір купоросы (FeSO4 ∙ 7H2O) – ағаш сүрлеуде;

• Темір купоросы (FeSO4 ∙ 7H2O) – ағаш сүрлеуде;

• Fe3C – цементит шойында қолданылады.

• (NH4)2SO4 ∙ FeSO4 ∙ 6H2O – Мор тұзы, тотықсыздандырғыш ретінде пайдаланылады.

• Fe(NH4)2 ∙ (SO4)2 ∙ 12H2O – темір-аммонийлі ашудас, тері илеуде қолданылады.

• Fe2O3 – темір сүрегі (бояу) шатырларды бояуда, болат пен шыны беттерін тегістеуде, термиялық пісіруде қолданылады.

Ерте кездегі темірден жасалған қайшы. Ұзындығы – 15,5 см. XIV ғасырдың екінші жартысы.

• Ерте кездегі темірден жасалған қайшы. Ұзындығы – 15,5 см. XIV ғасырдың екінші жартысы.

Балта.

• Балта.

• Ұзындығы – 16 см. ХІ ғасыр.

Темірден жасалған құлып.

• Темірден жасалған құлып.

• Ұзындығы – 8,5 см.

• ХІІ ғасыр.

Темірден жасалған әр түрлі қару-жарақтар.

• Темірден жасалған әр түрлі қару-жарақтар.

• Х – ХІІ ғасырлар.

Темірден жасалған кілттер

• Темірден жасалған кілттер