Қышқылдар мен негіздер теориясы пәні бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus)

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Химия және хмиялық технологиялар кафедрасы

050606 – Химия мамандығының студенттеріне арналған

Қышқылдар мен негіздер теориясы

Павлодар

Пән бойынша оқыту бағдарламасын (Syllabus) бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/38

БЕКІТЕМІН ХТжЖФ деканы _______ Ахметов Қ.Қ. 20__ж. «___»________

Құрастырушы: аға оқытушы, х.ғ.к. Колпек А.К.

050606 – Химия мамандығының күндізгі оқу нысанындағы студенттеріне арналған

ХТжЖФ оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған 20_ж. «_____»__________ №____ хаттама

Колпек Айнагүл Колпекқызы х.ғ.к., аға оқытушы

- қышқылдар мен негіздер теориясын, тұзды жүйелердің және электролиттік диссоциацияның негізгі теориялары, қышқылдар мен негіздердің жаңа заманғы теориялары жөнінде түсінік болу;

- қышқылды-негіздік әрекеттесулердің процестерін түсіндіру үшін студенттер қышқылдар мен негіздер теориясы жөнінде теориялық білімдерін дұрыс қолдануға иемдену қажет.
6 Пререквизиттер

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар қажет:

1. 
   Бейорганикалық химия.
   
2. 
   Химиялық термодинамика. Ерітінділердегі тепе-теңдік.
   
3. 
   Химиялық сандық талдау
   

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет:

1. 
   Органикалық синтез
   
2. 
   Химиялық физика
   

8 Пәннің мазмұны

Химияның маңызды бөлімі ретіндегі қышқылдар мен негіздердің теориясы. Қышқылдардың анықталуының қысқаша тарихы. Тұздар, қышқылдар және негіздер туралы түсініктің қалыптасуы. Ловиц, Бойль, Руэль жұмыстары. Лавуазьенің оттектік теориясы. Либихтің сутектік теориясы.

Кэди және франклин жұмыстары. Тұзды жүйелер теориясының басы. Оның кемшіліктері мен жағымды жақтары және қағидалары.

Бренстед-Лоури теориясы. Осы теорияда қышқылдар мен негіздердің жүйеленуі. Протолиттік және апротондық еріткіштер туралы түсінік. Заттардың қышқылды-негізді қасиеттеріне әсер ететін факторлар. Қышқылды және негіздік константалары. Судың иондық өндірілуімен осы өлшемдердің байланысы. Протондық теорияда еріткіштің меншік диссоциациясының маңызы. Протонға жақындық. Бренстед теориясындағы еріткіштің маңызды сипаттамасы. Протогендік, амфинпротогендік және протопрофильдік ұғымдары.

6. 
   Тақырып Шатенштейн теориясы. Протонды қышқылдар түзілуінің теориялық түсінігі. Қышқыл тәрізді заттар туралы ұғым. Қышқылдар мен негіздер сияқты көмірсутектер. Қышқылдық – негіздік әрекеттесулердің механизімі. Қышқылдар мен негіздердің күшіне еріткіштер әрекетінің әсері.
   

8.3 Практикалық сабақтардың мазмұны және тізімі

Химияның маңызды бөлімі ретіндегі қышқылдар мен негіздердің теориясы. Қышқылдардың анықталуының қысқаша тарихы. Тұздар, қышқылдар және негіздер туралы түсініктің қалыптасуы. Ловиц, Бойль, Руэль жұмыстары. Лавуазьенің оттектік теориясы. Либихтің сутектік теориясы.

2) 2. Тақырып Аррениустың электролиттік диссоциация теориясы. Аррениус теориясының негізгі қағидалары. Теорияның кемшіліктері мен жағымды жақтары.

3) 3. Тақырып Тұзды жүйелердің теориясы.

Кэди және франклин жұмыстары. Тұзды жүйелер теориясының басы. Оның кемшіліктері мен жағымды жақтары және қағидалары.

4) 4. Тақырып Протондық теория.

Бренстед-Лоури теориясы. Осы теорияда қышқылдар мен негіздердің жүйеленуі. Протолиттік және апротондық еріткіштер туралы түсінік. Заттардың қышқылды-негізді қасиеттеріне әсер ететін факторлар. Қышқылды және негіздік константалары. Судың иондық өндірілуімен осы өлшемдердің байланысы. Протондық теорияда еріткіштің меншік диссоциациясының маңызы. Протонға жақындық. Бренстед теориясындағы еріткіштің маңызды сипаттамасы. Протогендік, амфинпротогендік және протопрофильдік ұғымдары.

5) 5. Тақырып Электрондық теория. Льюис теориясы. Негізгі қағидалары. Льюистің қышқыл мен негіз және аддукт жөніндегі ұғымы. Қатты және жұмсақ қышқылдар, олардың құасиеттері. Органикалық және бейорганикалық қосылыстар реакцияларының негізгі типтері. Аддукт түзілуінің энтальпиясы. Аддукт түзілу константасының донор санымен байланысы.

6. 
   6. Тақырып Шатенштейн теориясы. Протонды қышқылдар түзілуінің теориялық түсінігі. Қышқыл тәрізді заттар туралы ұғым. Қышқылдар мен негіздер сияқты көмірсутектер. Қышқылдық – негіздік әрекеттесулердің механизімі. Қышқылдар мен негіздердің күшіне еріткіштер әрекетінің әсері.
   
7. 
   7. Тақырып Усанович теориясы. Оның негізгі қағидалары мен жағымды жақтары және кемшіліктері. Қышқылдар мен негіздердің жаңа заман теориясының маңызы.
   

8.4.1 СӨЖ түрлерінің тізімі

1. Қышқылдардың анықталуының қысқаша тарихы. Либихтің сутектік теориясы. Сандық талдаудың принциптері мен мақсаттары.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]

2. Теорияның кемшіліктері мен жағымды жақтары. Орташа келісімділік және аналитикалық үлгіні алу тәсілдері.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,4]

1. 
   Тұзды жүйелер теориясының басы. Оның кемшіліктері. Кристалдық және аморфтық түнбалар, оларды алу әдістері.
   

4. Бренстед теориясындағы еріткіштің маңызды сипаттамасы. Протогендік, аминпротогендік және протопрофильдік ұғымдары.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2,3,4]

5. Аддукт түзілуінің энтальпиясы. Аддукт түзілу константасының донор санымен байланысы.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,3,5]

6. Қышқылдық – негіздік әрекеттесулердің механизімі. Қышқылдар мен негіздердің күшіне еріткіштер әрекетінің әсері.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2,3,4]

7. Қышқылдар мен негіздердің жаңа заман теориясының маңызы. Орын баса титрлеу әдісі.

Ұсынылатын әдебиеттер: [2,4,5]
9 Пәннің қысқаша сипаттамасы

Қышқылдар мен негіздер теориясы пәнін оқу арқылы студенттер әр түрлі концентрациядағы қышқыл және негіз ерітінділерін дайындауды үйренеді. Әр түрлі концентрациядағы ерітінділерді титрлеу әдістерін және оларыдңыграфигін салуды қарастырады. Титрлеудің әртүрлі әдістерін меңгере отырып, әртүрлі ортадағы заттарды анықтау әдістерімен танысады және қышқыл мен негіз ерітінділерінің қасиеттерін ажырата біледі.

Курстын кейбір құрауыштарынан сіздің білімдерініздің денгейі балдармен бағаланады. Айталық, бір сағаттық сабаққа қатысқаны, сабаққа дайындық, топтағы белсенді жұмыс үшін лекциялық сабақ бойынша 2,0 бал, практикалық сабақ бойынша 3,0 бал және екі сағаттық лаборатриялық сабақ бойынша 2,0 бал қойылады. Екі сағаттық лабораториялық жұмысты дер кезінде орындағаны және қорғағаны үшін 10,0 бал қойылады.

Мен сізден оқу үдерісіне белсенді қатысуыңызды сұраймын. Оқу үдерісіне белсенді қатысу дегеніміз - сабақтарға қатысу, талқылауларда және топ жұмысында белсенді болу, курста бірге оқитындарға көмектесу. Топ жұмысына қатысу сапасы сандық көрсеткішке қарағанда маңыздырақ. Мен сізден сабақтарға кешікпеуіңізді сүраймын. Сабақтардағы кез келген тәртіп бұзушылық тіпті аудиториядан шығарып жібергенге дейін жазаланады. Сабақтарды жібергені үшін мен мынадай айыптау шараларын белгілеймін:

• 
  себепсіз бір лекцияға қатыспағаны үшін 2,0 бал алынып тасталады;
  
• 
  себепсіз екі сағаттық лабораториялық сабаққа қатыспағаны үшін 2,0 бал алынып тасталады;
  
• 
  себепсіз бір сағаттық практикалық сабаққа қатсыпағаны үшін 3,0 бал алынып тасталады;
  
• 
  жіберген сабақтарды жұмыспен өтегені үшін практикалық сабаққа 1,0 бал, лабораториялық сабаққа 2,0 бал қойылады.
  

ойларын айтуға және лабораториялық жұмыстар, жаттығулар орындауға бөлінеді. Сіздің дайындығыңыз бақылау жұмыстарымен, тестілермен коллоквиумдар тапсырумен, ауызша, жазбаша, және түйдектеп сұраумен тексеріледі. Барлық тапсырмалар дер кезінде орындалуы керек. Кешіктіріліп орындалған тапсырмалар 1,0 балға кем бағаланады. Емтихандарда немесе сұақтарға жауап бергенде, жазбаша бақылау жұмыстарын орындағанда, коллоквиумдар тапсырғанда көшіріп жазуға тиым салынады. Егер кейбір себептермен бақылау шараларын жүргізген кезде сіз оған қатыспаған болсаңыз, онда сізге келесі сабақ басталғанға дейін тапсыруға мүмкіншілік беріледі. Олай болмаған жағдайда сіз «0» бал аласыз.

Әрбір семестрде екі аралық бақылау белгіленген. Онда тақырыптар бойынша коллоквиумдар, жазбаша бақылау жұмыстарын немесе сәйкес бөлімдердің материалдары бойынша тестілеу өткізу көзделген. Қорытынды емтихан жазбаша түрде әрқайсысы үш сұрақтан тұратын билеттер бойынша өткізіледі.

Р1(2) = ЕҮ 1(2)*0,6 + МБ1(2)*0,4

ЕҮ – енбек үлгерімі

МБ – межелік бақылау

Негізгі

1. 
   Васильев В.П. Аналитическая химия: в 2 кн. Кн 1: Титриметрическая и гравиметрическая методы анализа. –М.: Дрофа, 2004. -672с.
   
2. 
   Зимон Д.А., Лищенко Н.Ф. Физикалық химия. –М.:Химия, 2000. – 540 б.
   
3. 
   Современные методы аналитической химии: в 2-х томах. Отто. –М.:Техносфора. Т.2. – 2004. 281 б.
   

4. 
   Измайлов Н.А. Ерітінділер электрохимиясы. –М.: Химия, 1976. -346 б.
   
5. 
   Морачевский А.Т., Сладков И.Б. Молекулярлық бейорганикалық қосылыстардың физика-химиялық қасиеттері. –Л.: Ғылым, 1987. 385 б.