Атмосфера-Жердің ауа

Атмосфера-Жердің ауа

• Атмосфера-Жердің ауа

• қабығы.Атмосфераның

• жоғарғы шекарасы ретінде

• соңғы деректер бойынша

• 1000 км биіктік алынды.

• Ауаның қасиеттері: Көзге көрінбейді Түссіз Дәмсіз Иіссіз Сығылады Жылуды сақтайды Отты жағады

100 км-ге дейінгі биіктік аралығында ауаның құрамы: Азот-78%

• 100 км-ге дейінгі биіктік аралығында ауаның құрамы: Азот-78%

• Оттек-21%

• Инертті газдар-1%

• Көмір қышқыл газы-0,03%

1.Тропосфера

• 1.Тропосфера

• 2.Стратосфера

• 3.Мезосфера

• 4.Экзосфера

Атмосфераның ең төменгі және тығыз қабаты, мұнда ауаның 4/5 бөлігі шоғырланған. Тропосфераның жоғарғы шекарасы географиялық ендіктер мен жыл мезгілдері бойынша әр түрлі биіктікте орналасуы мүмкін.Орташа есеппен тропосфера полюстер үстінде полюстер үстінде 9 км-ге қоңыржай ендіктерде 10-12 км-ге ал экватор үстінде 15-17 км-ге дейін созылады.Бұл қабатта атмосфера құрамындағы су буының барлығы шоғырланған, мұнда бұлттар мен тұмандар пайда болып, ауа райы қалыптасады.

• Атмосфераның ең төменгі және тығыз қабаты, мұнда ауаның 4/5 бөлігі шоғырланған. Тропосфераның жоғарғы шекарасы географиялық ендіктер мен жыл мезгілдері бойынша әр түрлі биіктікте орналасуы мүмкін.Орташа есеппен тропосфера полюстер үстінде полюстер үстінде 9 км-ге қоңыржай ендіктерде 10-12 км-ге ал экватор үстінде 15-17 км-ге дейін созылады.Бұл қабатта атмосфера құрамындағы су буының барлығы шоғырланған, мұнда бұлттар мен тұмандар пайда болып, ауа райы қалыптасады.

Шамамен 25км биіктіктен соң ауа температурасы күрт жоғарылай бастап, 50 км биіктікте максимум шамасына жетеді. Шамамен 15-70 км биіктікте оттектің біраз бөлігі ультракүлгін сәулелер әсерінен атомдарға ыдырайды. Озон негізі-нен 25-30 км биітікте шоғырланған, бұл қабатты озон қабаты деп те атайды. Стратосфераның үстінде мезосфера жатыр.

• Шамамен 25км биіктіктен соң ауа температурасы күрт жоғарылай бастап, 50 км биіктікте максимум шамасына жетеді. Шамамен 15-70 км биіктікте оттектің біраз бөлігі ультракүлгін сәулелер әсерінен атомдарға ыдырайды. Озон негізі-нен 25-30 км биітікте шоғырланған, бұл қабатты озон қабаты деп те атайды. Стратосфераның үстінде мезосфера жатыр.

Бұл қабат 80-85 км биіктікке дейінгі аралықты алып жатыр. Мұнда ауаның тығыздығы жер бетімен салыстырғанда 200 есе төмен болады, ал температура қайтадан биіктеген сайын төмендейді. Мезосфераның жоғарғы шекарасында ауа температурасы 90°С шамасында болады, мұнда мұз кристалдарынан тұратын айрықша күміс бұллтар байқалады.

• Бұл қабат 80-85 км биіктікке дейінгі аралықты алып жатыр. Мұнда ауаның тығыздығы жер бетімен салыстырғанда 200 есе төмен болады, ал температура қайтадан биіктеген сайын төмендейді. Мезосфераның жоғарғы шекарасында ауа температурасы 90°С шамасында болады, мұнда мұз кристалдарынан тұратын айрықша күміс бұллтар байқалады.

Атмосфераның ең жоғарғы қабатында өте жоғары температура (1000-1500°С) байқалады, сондықтан бұл қабатты темросфера деп атайды. Термосфера өз кезегінде зарядталған бөлшектерден (иондар) тұратын ионосфера мен “сыртқы атмосфера” деп аталатын экзосфераға жіктеледі. Қазіргі заманғы ғарыштық зерттеулер экзосферадан шашыраған сутек Жердің айналасында шамамен 20 000км биіктікке дейін созылатын жер тәжі деп аталатын түзілісті құрайтыны анықталып отыр.

• Атмосфераның ең жоғарғы қабатында өте жоғары температура (1000-1500°С) байқалады, сондықтан бұл қабатты темросфера деп атайды. Термосфера өз кезегінде зарядталған бөлшектерден (иондар) тұратын ионосфера мен “сыртқы атмосфера” деп аталатын экзосфераға жіктеледі. Қазіргі заманғы ғарыштық зерттеулер экзосферадан шашыраған сутек Жердің айналасында шамамен 20 000км биіктікке дейін созылатын жер тәжі деп аталатын түзілісті құрайтыны анықталып отыр.

Шамамен 200-1000 км биіктікте ауа

• Шамамен 200-1000 км биіктікте ауа

• құрамында оттек басым, ол

• ультракүлгін сәулелер әсерінен

• атомдарға ыдыраған күйінде болады.

• 1000 км –ден биіктікте сиреген

• атмосфера негізінен гелий мен

• сутектен тұрады, сутек зарядталған

• атомдар күйінде таралған.

Жасыл өсімдіктер

• Жасыл өсімдіктер

• көмірқышқыл газын

• пайдаланып,

• органикалық заттар

• түзеді.

36 Сағат ішінде Күннің Жерге беретін жылуының мөлшері дүниежүзіндегі барлық электр станцияларының жыл бойы өндіретін энергиясына парапар болады. Күн радиациясының тура, шашыранды түрлері болатынын және олардың жиынтық радиацияны құрайды. Атмосферада Күннен келетін радиацияның 15-20% жұтылады.

• 36 Сағат ішінде Күннің Жерге беретін жылуының мөлшері дүниежүзіндегі барлық электр станцияларының жыл бойы өндіретін энергиясына парапар болады. Күн радиациясының тура, шашыранды түрлері болатынын және олардың жиынтық радиацияны құрайды. Атмосферада Күннен келетін радиацияның 15-20% жұтылады.

Жер бетінің Күн сәулесін кері шағылдыруы альбедо деп аталады. Жаңа жауған қар Күн радиациясының 90% жуығын шағылдырса, құм 35-40% өсімдік жамылғысы 10-25%, ал ылғал топырақ 5% ғана кері қайтарады.

• Жер бетінің Күн сәулесін кері шағылдыруы альбедо деп аталады. Жаңа жауған қар Күн радиациясының 90% жуығын шағылдырса, құм 35-40% өсімдік жамылғысы 10-25%, ал ылғал топырақ 5% ғана кері қайтарады.

• Атмосфера құрамында жалпы көлемі 13 000 км³ болатын су буы бар, оның атмосферадағы үлесі ұдайы өзгеріп отырады. Ауа ылғалдылығы экватор маңында ең жоғары көрсеткішке жетеді, мұнда салыстырмалы ылғалдылық жыл бойы 85% шамасында болады.

Муссонды аудандарға ылғалдылық жазда жоғары, қыста төмен. Қыс кезінде құрлықтың жоғары ендіктерде орналасқан аудандарында ауа өте ылғалды болады. Ауаның ылғалды Сахара, Арабия және Мексикадағы шөлдерде Оңтүстік Америка, Аустралиядағы, Оңтүстік Африкадағы шөлді аудандарда Монғолияда өте төмен (50% дан кем).

• Муссонды аудандарға ылғалдылық жазда жоғары, қыста төмен. Қыс кезінде құрлықтың жоғары ендіктерде орналасқан аудандарында ауа өте ылғалды болады. Ауаның ылғалды Сахара, Арабия және Мексикадағы шөлдерде Оңтүстік Америка, Аустралиядағы, Оңтүстік Африкадағы шөлді аудандарда Монғолияда өте төмен (50% дан кем).

1.Өте биікте, жауын-шашын жаумайтын бұлт:

• 1.Өте биікте, жауын-шашын жаумайтын бұлт:

• A) Будақ

• B) Қабат

• C) Шарбы

• 2.Ауаның жер бетіне түсіретін салмағы

• А) Ауа температурасы.

• В) Атмосфералық жауын-шашын.

• С) Атмосфералық қысым.

• 3. Атмосфераның төменгі қабаты

• А) Тропосфера.

• В) Стратосфера.

• С) Мезосфера.

• 4. Тәулік ішіндегі ез жоғарғы және ез төменгі температура арасындағы айырмашылық

• А) Тәуліктік орташа температура.

• В) Температураның тәуліктік амплитудасы.

• С) Ауа-райыныз өзгерісі.

• 5. Ауаның құрамындағыең көп кездесетін газ.:

• A) оттегі

• B) азот

• C) көмір қышқыл газ.

• 6.Белгілі бір жағдайда су буларының сұйық күйге айналуы:

• A) Ылғадылық

• B) Конденсация

• C) Амплитуда

Проблемалық сұрақ

• Проблемалық сұрақ

• 1.Орманға демалуға барғанда жаққан отынды өшірмесе табиғи ортаға қандай зиян келтіреді? 2.Өнеркәсіп орындарының табиғатқа әкелетін залалы қандай? 3.Ерте кездегі адамдар табиғаттты қалай пайдаланды? 4.Не себепті қала мен орманда ауаның құрамы біркелкі емес? 5.Ауа қандай жағдайлардан ластанады?

Үйге тапсырма:

• Үйге тапсырма:

• Атмосфера және оның қасиеттері. Тест құрастыру.