1. Биологик кимё фани ва унинг вазифалари. 1. Биологик кимё фани ва унинг вазифалари. 2. Биокимёнинг асосий бўлимлари, уларнинг йўналиши, тиббиётдаги аҳамияти, клиник биокимё. 4. Оқсиллар функциялари ва уларнинг қурилиш даражаларига боғлиқлиги. Изофункционал оқсиллар. 5. Оқсилларнинг лигандлар билан боғланиши. 6. Онтогенез ва касалликларда организм оқсил таркибининг ўзгариши.
Биологик кимё – тирик организмлар таркибига кирувчи моддаларнинг кимёвий табиати, уларнинг ўзгариши, шунингдек бу ўзгаришларнинг аъзо ва тўқималар фаолияти билан боғлиқ ҳолда ўрганадиган фан. Биологик кимё – тирик организмлар таркибига кирувчи моддаларнинг кимёвий табиати, уларнинг ўзгариши, шунингдек бу ўзгаришларнинг аъзо ва тўқималар фаолияти билан боғлиқ ҳолда ўрганадиган фан. Биологик кимёнинг асосий вазифаси молекуляр даражада заминий, умумбиологик масалаларни ҳал этишдан иборатдир.
1. Статик биокимё 1. Статик биокимё 2. Динамик биокимё 3. Функционал биокимё Биологик кимё бошқа фанлар билан узвий боғлиқ: биоорганик кимё, нормал анатомия, физиология, гистология, фармакология, клиник фанлар.
Оқсиллар юқори молекулали азот сақловчи органик моддалар бўлиб, улар аминокислоталардан ташкил топгандир. Оқсиллар юқори молекулали азот сақловчи органик моддалар бўлиб, улар аминокислоталардан ташкил топгандир. Оқсиллар таркибида 20 хил α-аминокислоталар бўлиб, улар пептид боғлари ёрдамида боғлангандир.
Углерод - 50-54% Углерод - 50-54% Кислород – 21-23% Водород – 6,5-7,3% Азот – 15-17% Олтингугурт – 0,5% Оқсиллар мушак, ўпка, талоқ, буйрак қуруқ массасининг 70-80 %, одам тана вазни қуруқ массасининг 45 % ни ташкил этади.
Оқсилларнинг 4 хил қурилиш даражалари тафовут этилади: Оқсилларнинг 4 хил қурилиш даражалари тафовут этилади: Бирламчи Иккиламчи Учламчи Тўртламчи
Оқсил молекуласи полипептид занжирида аминокислоталарнинг маълум тартибда кетма-кет жойлашишига оқсилларнинг бирламчи структураси деб айтилади. Оқсил молекуласи полипептид занжирида аминокислоталарнинг маълум тартибда кетма-кет жойлашишига оқсилларнинг бирламчи структураси деб айтилади. Оқсиллар бирламчи структураси асосида пептид боғи ётади.
N-учли аминокислоталарни аниқлаш: N-учли аминокислоталарни аниқлаш: Сенжер, Эдман С-учли аминокислоталарни аниқлаш: Акабори, карбоксипептидаза ферменти
Оқсилларнинг биологик хусусиятлари ва спецификлиги уларнинг бирламчи структурасига боғлиқдир. Оқсилларнинг биологик хусусиятлари ва спецификлиги уларнинг бирламчи структурасига боғлиқдир. Оқсил молекуласидаги 1 ёки 2 аминокислотанинг бошқа аминокислотага алмашиши улар вазифасининг бузилишига олиб келади. Оқсиларнинг тур (инсулин) ва тур ичидаги спецификлиги уларнинг бирламчи структурасига боғлиқдир.
Оқсилларнинг бирламчи тузилиши уларнинг функционал спецификлигини белгилайди – вазопрессин, окситоцин. Оқсилларнинг бирламчи тузилиши уларнинг функционал спецификлигини белгилайди – вазопрессин, окситоцин. Вазопрессин Цис-тир-фен-гли-асп-цис-про-арг-гли-NH2 Окситоцин Цис-тир-иле-гли-асп-цис-про-лей-гли-NH2
НbА ва HbS N-охири аминокислоталари: НbА ва HbS N-охири аминокислоталари: Вал-гис-лей-тре-про-глу-глу-лиз Вал-гис-лей-тре-про-вал-глу-лиз Турли турдаги цитохром С молекуласи-даги аминокислоталарнинг одам цитохром С-сига нисбатан фарқи: Макакус резус - 1 Қуён - 9 Товуқ - 13 Қурбақа - 18
Оқсилларнинг биологик хусусиятлари (фермент, гормон, қарши таначалар ва ҳ.к.) уларнинг иккиламчи ва учламчи структураларига боғлиқдир. Оқсилларнинг биологик хусусиятлари (фермент, гормон, қарши таначалар ва ҳ.к.) уларнинг иккиламчи ва учламчи структураларига боғлиқдир.
Рибонуклеза 13 700 Рибонуклеза 13 700 Миоглобин 176 600 Қон зардоби альбумини 69 000 Қон зардоби глобулини 176 000 Инсон фибриногени 450 000 Актомиозин 5 000 000 Нуклеопротеид ВТМ 40 000 000
1. Каталитик 1. Каталитик 2. Озиқа 4. Ҳимоя 5. Қисқариш 6. Қурилиш 7. Бошқариш (гормонал)
Кимёвий таркибига кўра оқсиллар бўлинади: Кимёвий таркибига кўра оқсиллар бўлинади: 1. Оддий оқсиллар 2. Мураккаб оқсиллар Оқсил молекуласининг шаклига кўра оқсиллар бўлинади: 1. Глобуляр оқсиллар 2. Фибрилляр оқсиллар
Тирик хужайраларда маълум вазифани бажарадиган оқсил бир неча шаклда бўлиши мумкин, улар изофункционал оқсиллар ёки изооқсиллар деб аталади. Тирик хужайраларда маълум вазифани бажарадиган оқсил бир неча шаклда бўлиши мумкин, улар изофункционал оқсиллар ёки изооқсиллар деб аталади. Масалан, гемоглобин, ферментлар шакллари.
Гемоглобин: Гемоглобин: HbA – 2α2β HbA2 - 2α2δ HbF - 2α2γ ЛДГ: ЛДГ1 - НННН ЛДГ2 - НННМ ЛДГ3 - ННММ ЛДГ4 - НМММ ЛДГ5 - ММММ
Ҳар бир оқсил ўзига хос модда билан танлаб боғланиши мумкин. Бу моддалар лигандлар деб аталиб, турли даражада тузилган модда бўлиши мумкин (паст молекулали модда, макромолекула, оқсил). Ҳар бир оқсил ўзига хос модда билан танлаб боғланиши мумкин. Бу моддалар лигандлар деб аталиб, турли даражада тузилган модда бўлиши мумкин (паст молекулали модда, макромолекула, оқсил).
Организм индивидуал тараққиётида оқсил таркиби ўзгариб боради. Эмбрионал даврда жигар ва ичакдаги кўпчилик ферментлар бўлмайди, бола туғилганидан кейин синтезлана бошлайди. Организм индивидуал тараққиётида оқсил таркиби ўзгариб боради. Эмбрионал даврда жигар ва ичакдаги кўпчилик ферментлар бўлмайди, бола туғилганидан кейин синтезлана бошлайди. Оқсилларнинг таркиби турли касалликларда ўзгаради. Бунга қон плазмаси оқсилларини мисол келтириш мумкин.
Ирсий: Ирсий: ўроқсимон-хужайрали анемия, гемофилия, ганглиозидозлар, гликогенозлар, альбинизм, ирсий митохондриал касалликлар, сутни кўтараолмаслик. Орттирилган: гастритларда камконликнинг оғир шакллари, дисбактериоз, тўқима ва биологик суюқликларда оқсилларнинг миқдорий ва сифат ўзгаришлари, қандли диабет.
Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия. 2004. с.19-96. Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия. 2004. с.19-96. Николаев А.Я. Биологическая химия. 2004. с. 16-60. Sabirova R.A., Abrorov A.A., Inoytova F.H., Aripov A.N. Biologik kimyo. 2007. Биохимия. Под.ред. Чл.кор.РАН Е.С. Северина. 2004. с.9-74.
Достарыңызбен бөлісу: |